Ο ΣΥΜΜΟΡΙΤΟΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟΝ ΚΛΕΙΤΣΟ

Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟΝ ΚΛΕΙΤΣΟ
Η αρχή του Εμφύλιου: Η περιοχή της Ευρυτανίας έμελλε γι' άλλη μια φορά να βρεθεί στο επίκεντρο νέων ιστορικών γεγονότων. Λίγους μήνες πριν ξεσπάσουν οι μάχες ανάμεσα στον τότε εμβρυώδη "Δημοκρατικό Στρατό" του ΚΚΕ και τον "Εθνικό Στρατό", γύρω στα τέλη του 1946, τα "αριστερά χωριά" της Ευρυτανίας είχαν αρχίσει να σχηματίζουν "μονάδες αυτοάμυνας" με δική τους πρωτοβουλία και να συνεργάζονται με τις λίγες ομάδες πρώην καπετάνιων του ΕΛΑΣ (του Πελοπίδα, του Λευτέρη, του Κοροζή, του Νικηταρά κ.ά.) οι οποίες, παρά τους όρους της Βάρκιζας, εξακολουθούσαν να κινούνται στα βουνά, κυρίως ανάμεσα στον Κλειτσό και το Καροπλέσι. Οι ομάδες αυτές λειτουργούσαν ανεξάρτητα και χωρίς συντονισμό και ως επί το πλείστον περιόριζαν τη δράση τους σε απειλές, προκειμένου να εφοδιάζονται με τρόφιμα και να διατηρούν την κυριαρχία τους στην περιοχή.

Η τακτική τους άλλαξε τον Αύγουστο του 1946, όταν ένα απόσπασμα χωροφυλάκων δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση στο βουνό Τριφύλα κοντά στον Κλειτσό, στη διάρκεια της οποίας έχασε τη ζωή του ένας τρομοκράτης των MAY και δύο πολίτες. Αυτές είναι οι πρώτες ένοπλες συγκρούσεις που εκδηλώνονται εδώ, ανάμεσα σε ένοπλους πολίτες και χωροφύλακες. Έκτοτε, οι επιθέσεις των ανταρτών εναντίον δεξιών ομάδων και της χωροφυλακής ως αντίποινα αυξήθηκαν, και τον Δεκέμβριο μια ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον "Ερμή" (Βασίλη Πριόβολο), μπήκε στη Φουρνά, έκλεισε τον τοπικό σταθμό χωροφυλακής και εγκατέστησε στο κοντινό χωριό Βράχα την προσωρινή έδρα του αρχηγείου των ανταρτών για τους δήμους Κτημενίων, Δολόπων και Αγράφων, που αποτελούνταν από είκοσι πέντε κοινότητες.
 Στις 27-12-1946 ιδρύεται το "Γενικό Επιτελείο του Δημοκρατικού Στρατού" , ενώ τον Ιανουάριο του 1947 σχηματίστηκε το Αρχηγείο Ευρυτανίας με αρχηγό τον Ερμή (Βασίλη Πριόβολο) και επίκεντρο τη Φουρνά. Τον Απρίλιο του 1947 (Μ. Παρασκευή), έγινε η πρώτη μάχη στον Αη Λιά Φουρνάς, όπου σκοτώνονται 6 παλικάρια του Εθνικού Στρατού κι ο λοχαγός Καλογερόπουλος. Η δεύτερη εμφύλια σύγκρουση γίνεται πάλι στη Φουρνά, με θύματα άλλα δυο παλικάρια του Εθνικού Στρατού.

 Η κατάληψη του Καρπενησίου από τους αντάρτες τάραξε τις στρατιωτικές αρχές στην Αθήνα και ανάγκασε την κυβέρνηση να αναθέσει τη διοίκηση του ΓΕΣ στον Παπάγο. Τις επιχειρήσεις ανακατάληψης της πόλης ανέλαβε το Α' Σώμα Στρατού υπό τον Τσακαλώτο, ο οποίος προηγουμένως είχε εξουδετερώσει τις εστίες αντίστασης του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο. Η επίθεση άρχισε στις 29-30 Ιανουαρίου με τις τρεις ταξιαρχίες της ΧV Μεραρχίας (45, 71, 73) από τη Μακρακώμη και δύο μοίρες ορεινών καταδρομών, το 581 Τάγμα Πεζικού, το 39 Ελαφρύ Σύνταγμα Πεζικού της ΧΙΙΙ Μεραρχίας και μονάδες του πυροβολικού από το Αγρίνιο. Ο κυβερνητικός στρατός εφάρμοζε για πρώτη φορά μια νέα τακτική που συνοψίζεται στη φράση «νυχθημερόν καταδίωξη: ουδέν τμήμα εθεωρείτο πλέον ως έχον έδραν στατικήν, έδει πάντες να ώσι εις θέσιν να καταδιώκουν τον εχθρό όπου κι αν ενεφανίζετο».

ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟ ΣΤΗΝ ΤΡΙΦΥΛΛΑ
Το καλοκαίρι του 1946 - επισημαίνεται στο ίδιο έργο - ακούστηκαν οι πρώτες τουφεκιές στην κορυφογραμμή Μάρτσα - Τρίφυλλα - Μεσοχώρι - Κορίτσα. «Οι αντάρτες, όπως δείχνουν τα πράγματα είναι λίγοι, οπλισμένοι καλά κι αιφνιδιάζουν μικρές δυνάμεις του στρατού ή της χωροφυλακής. Ετσι, στις 18.9.1946 στη θέση Τρίφυλλα, ένα ύψωμα πάνω από τα χωριά Κλειστός Ευρυτανίας και Νεράιδα, γίνεται επίθεση από το τμήμα Μπελή και διαλύουν δύναμη της χωροφυλακής» (στο ίδιο, σελ. 18). Σύντομα, το αντάρτικο στη Ρούμελη θα φουντώσει.
 
ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΙΕΡΕΑ ΣΤΗΝ ΒΟΥΛΓΑΡΑ ΚΛΕΙΤΣΟΥ
 Ονοματεπώνυμο: Ιερεύς Κωνσταντίνος Σπανός
Τόπος Γεννήσεως : Νεράιδα Αγράφων
Έτος Γεννήσεως : 1893

Τόπος και τρόπος μαρτυρίου: Συνελήφθη από τους κομμουνιστοσυμμορίτες του καπετάν Γιώτη (Χαρίλαος Φλωράκης) στο χωριό του, στις 18.4.47, Δευτέρα ημέρα του Πάσχα. Τον οδήγησαν μαζί με άλλους κατοίκους στο βουνό Βουλγάρα Κλειτσού. Υπεβλήθη σε φρικτά και ακατανόμαστα βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Στο τέλος οι δολοφόνοι του Κ.Κ.Ε του συνέτριψαν με ρόπαλο το κεφάλι.


ΒΙΑΙΟΠΡΑΓΙΕΣ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΣΟΥ
Ορισμένοι αντάρτες κατέφευγαν στη βία επειδή είχαν σκληραγωγηθεί, έχοντας στερηθεί τη νιότη τους, τις οικογένειες τους και μια φυσιολογική ζωή. Ο Άρης ήταν από εκείνους που είχαν αναπτύξει έναν ευέξαπτο χαρακτήρα αφού, προπολεμικά, ως ενεργό μέλος του κόμματος, είχε νιώσει στο πετσί του για χρόνια την απάνθρωπη συμπεριφορά της αστυνομίας. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής τιμωρούσε αυστηρά τους «συναγωνιστές» του για ασήμαντα παραπτώματα, όπως για κλοπή πουλερικών, ενώ ο ίδιος συχνά συμπεριφερόταν ανάρμοστα απέναντι στον ντόπιο πληθυσμό. Στα μέσα Οκτωβρίου του 1942, για παράδειγμα, διέταξε τη σύλληψη τεσσάρων αξιοσέβαστων οικογενειαρχών από τον Κλειτσό, μεταξύ των οποίων ήταν ένας δάσκαλος και ένας γιατρός, με την κατηγορία της κλοπής λίγου σιταριού από την αποθήκη του χωριού. Για μία σχεδόν εβδομάδα τους βασάνιζε ανελέητα και ακατάπαυστα. Όταν ο Μπέικος ενημέρωσε τον Μπακόλα για τη συμπεριφορά του Άρη στον Κλειτσό, εκείνος απλώς σχολίασε: "Πάλι καλά που δεν σας σκότωσε όλους". Αρκετά χρόνια αργότερα ένας από τους φύλακες της αποθήκης εξομολογήθηκε στον παπά του χωριού ότι οι τέσσερις άνδρες ήταν αθώοι και ότι εκείνος είχε διαπράξει την κλοπή.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΤΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΛΕΙΤΣΟ
Οι αντάρτες περίμεναν καρτερικά το μοιραίο, αφού γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να κρατήσουν το Καρπενήσι. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να καθυστερήσουν την προέλαση του αντιπάλου, ώστε να μεταφέρουν τα εφόδια, τις υπηρεσίες και τους επιστρατευμένους έξω από την πόλη. Με το άφθονο χιόνι και την πυκνή ομίχλη να καλύπτει όλες τις διαβάσεις και τη χιονοθύελλα να μαίνεται η ΙΙ Μεραρχία του Διαμαντή ανέλαβε να υπερασπίσει τη Ράχη Τυμφρηστού και η Ι Μεραρχία του Γιώτη κάλυψε θέσεις νοτιοδυτικά του Καρπενησίου, για να αντιμετωπίσει τις εχθρικές δυνάμεις από το Αγρίνιο.
Ο εθνικός Στρατός επιτέθηκε με την 45η Ταξιαρχία στα αριστερά υψώματα του άξονα Αγ. Γεώργιος - χωριό Τυμφρηστός - Ράχη Τυμφρηστού. Η 71η Ταξιαρχία στράφηκε στα δεξιά υψώματα προς το χωριό Μερκάδα και η 73η, που ήταν εφεδρεία, κινήθηκε προς το Παλαιόκαστρο. Οι δυνάμεις από το Αγρίνιο κατέλαβαν την περιοχή Χούνη - Λογγίστα - Βίνιανη. Η αντίσταση των ανταρτών και στα δύο μέτωπα ήταν λυσσώδης αλλά μάταιη. Ορισμένοι συγγραφείς μιλούν για «μικρά Βερντέν». Ο εθνικός Στρατός τελικά τους απώθησε και στις 7 Φεβρουαρίου κατέλαβε τη Ράχη Τυμφρηστού.
Στο Καρπενήσι ο Γιώτης ήταν σε μεγάλη ανησυχία. Επικοινώνησε με τον Κώστα Κολιγιάννη, που είχε αντικαταστήσει τον τραυματία Καραγιώργη στην αρχηγία του ΚΓΑΝΕ, ο οποίος του συνέστησε να εκκενώσει την πόλη όσο ήταν ακόμα καιρός. Το βράδυ της 8ης Φεβρουαρίου ο εθνικός Στρατός ανακατέλαβε το Καρπενήσι. Λίγες ώρες πριν η 192 Ταξιαρχία της Ι Μεραρχίας του Γιώτη είχε κατευθυνθεί με τα εφόδια και τους στρατολογηθέντες βόρεια, προς την περιοχή των Αγράφων. Τα υπόλοιπα ανταρτικά τμήματα (τρεις ταξιαρχίες, οι 172, 144 και 138, η διλοχία Γκούρα και η Σχολή Αξιωματικών) πορεύθηκαν προς Νότο με κατεύθυνση τον Προυσό, με σκοπό να διαφύγουν από τον εχθρό, να προβούν σε νέες στρατολογήσεις που θα συμπλήρωναν τις απώλειες και να διεισδύσουν στην περιοχή Αγρινίου.
Η καταδίωξη των ανταρτών από ισχυρές και πάνοπλες μονάδες του εθνικού Στρατού ήταν αμείλικτη και τους «έβγαλε» από τα σχέδιά τους και την πορεία τους. Αναγκάστηκαν να κάνουν έναν "ελιγμό", μακροχρόνιο και δύσκολο, μέσα από άφθονα χιόνια, απότομες βουνοκορφές και ορμητικά ποτάμια. Η πορεία που ακολούθησαν ήταν η εξής: Δομνίστα (21/2), είσοδος στην ορεινή Φωκίδα, δυτικά του Μόρνου (22/2), προς την Αρτοτίνα, ιστορικό κεφαλοχώρι στους πρόποδες των Βαρδουσίων σε υψόμετρο 1.250 μέτρων (25/2), βορειανατολικά προς αυχένα Γουλινά, πέρασμα Γαρδικιώτη, πέρασμα του Σπερχειού μεταξύ Βίτολης και Μακρακώμης (28/2), Τσούκα (1/3), Ρεντίνα, Φουρνά, χωριά Κλειτσού (αρχές Μαρτίου), Δάφνη - Χρύσω δυτικά του Μέγδοβα, χωριά του Βάλτου, διείσδυση προς την Αρτα και σκληρές μάχες με κυβερνητικές δυνάμεις (21/3 - 24/3), πέρασμα Αχελώου (30/3). Μετά το πέρασμα του ποταμού η Μεραρχία του Γιώτη τράβηξε προς τη Θεσσαλία, ενώ η Μεραρχία του Διαμαντή στράφηκε πάλι προς τη Ρούμελη. Μέσα από απερίγραπτες ταλαιπωρίες, με τον αντίπαλο σε μικρή απόσταση και με λιγοστά πυρομαχικά και τρόφιμα, οι 600-700 απελπισμένοι άνδρες του Διαμαντή πέρασαν την Ευρυτανία, κτύπησαν το Λιδωρίκι (18/4), περιπλανήθηκαν στο τρίγωνο Οίτη - Γκιώνα - Βαρδούσια και έφθασαν στον Μόρνο (24/4). Τον Μάιο επέστρεψαν στο ορεινό τρίγωνο όπου γράφηκε ο επίλογος της ανταρτικής περιπέτειας στη Ρούμελη. Στις 21 Ιουνίου κοντά στο χωριό Μάρμαρα, σε ύψωμα 1.103 μέτρων, ο Διαμαντής σκοτώθηκε. Το πεδίο ήταν πια ελεύθερο για την τελική επίθεση των εθνικών δυνάμεων εναντίον των ανταρτών στη βορειοδυτική γωνιά της Ελλάδας.