ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΩΝ ΘΡΥΛΩΝ
Τα Άγραφα
Τα Άγραφα αποτελούν το πετράδι στο στέμμα της Πίνδου. Στον Πινδικό χώρο και στον νοτιοανατολικό ορεινό όγκο του βρίσκονται τα Άγραφα, που γεωγραφικά ενώνουν την δυτική Κεντρική Ελλάδα με την Θεσσαλία και διαιρούνται στα Θεσσαλικά και Ευρυτανικά Άγραφα.
Λένε οι παλιοί, ότι όταν ο Θεός έφτιαχνε τον κόσμο, πήρε μια χούφτα από χώμα και το πέρασε σε σήτα. Το εύφορο πέρασε από αυτήν και έγιναν οι κάμποι, οι πέτρες και τα χοντράδια έπεσαν στην γη και γεννήθηκαν τα Άγραφα.
Τα πολυφύμηστα Άγραφα δεν πήραν την ονομασία μόνο από την φυσιογνωμία του τόπου, αλλά την πήρανε και από την φυσιογνωμία των ανθρώπων που τα κατοικούνε. Τα πέτρινα χρόνια της Τουρκιάς οι άνθρωποι αυτοί δεν άφησαν, Τούρκικο ποδάρι να πατήσει τον τόπο τους και να εισπράξει το χαράτσι της σκλαβιάς.
Ο ορεινός αυτός όγκος, αυτή η βουνοθάλασσα, αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, με βουνά ντυμένα με μύθους και παραδόσεις, που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Σε τούτον τον τόπο άνθησε η ζωή, έζησαν άνθρωποι απλοί, άνθρωποι λιτοί και λεύτεροι, λεύτεροι γιατί δεν λύγισαν ποτέ, δεν προσκύνησαν αφεντάδες, λεύτεροι γιατί απολαμβάνουν το πράσινο και χαίρονται τον ήλιο.
Η περιοχή των Αγράφων καλύπτεται από πυκνή βλάστηση που με το πέρασμα του χρόνου επεκτείνεται εξαιτίας της εγκατάλειψης καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της περιορισμένης κτηνοτροφίας.
Τα Άγραφα, είναι μια Ελλαδική περιοχή ορεινή και δύσβατη, πλαγιές και γκρεμοί, ζερβά και ράχες απροσπέλαστες, μια απέραντη θάλασσα από βουνοκορφές άλλες ψηλές και άλλες χαμηλότερες, εκεί που οι Αγραφιώτες ζουν στο δικό τους απομονωμένο κόσμο.
Εδώ ψηλά στα Άγραφα στη χώρα της οξιάς και το βασίλειο της βελανιδιάς, σε τούτη τη βουνοθάλασσα που ψηλά βασιλεύει ο έλατος και πιο χαμηλά ο κέδρος, οι κάτοικοι ζούνε μια ζωή απλή και τίμια. Άνθρωποι που οι καθημερινές έγνοιες τους είναι μόνο, για την γη, για το ξύλο που δίνει τη φωτιά, για τα σύννεφα που δίνουν το νερό της βροχής.
Στον Αγραφιώτικο χώρο τα αιώνια, μακάρια βουνά απλώνουνε με σιγουριά τον όγκο τους και μεγαλεπήβολα αγγίζουν τα ουράνια, στα ξέφωτα δε, στις βουνοπλαγιές και στα ριζά, γάργαρα νερά ζωογονούν την πλάση.
Σε όποια γωνιά κι αν πατήσεις αυτού του ένδοξου τόπου, τα πάντα σου δίνουν την αίσθηση, πως αυτές οι ανεξάντλητες φυσικές ομορφιές του, δεν έχουν όμοιο τους, όπου δε και αν θελήσεις να σκύψεις στην ανδρειωμένη τούτη γη, θα ακούσης την φωνή των προγόνων.
Μερικά χιλιόμετρα σας χωρίζουν από αυτά. Αρκεί μόνο ένα πράγμα από εσάς, την επιθυμία να πάρετε τον δρόμο, πάντα θα υπάρχουν τα παρθένα σημεία, που θα αποπνέουν τον αέρα της άγριας φύσης.
Νιώστε τα, δέστε τους χώρους τους, θα δείτε και θ’ ακούσετε πολλά, όταν αποφασίσετε εκεί να βρεθείτε, κι αυτά θα βρουν τη θέση τους μέσα στο είναι σας, θα σας ανταμείψουν πλουσιοπάροχα.
Σε υψόμετρο δε 900 μέτρων, στο νοτιότερο άκρο των Θεσσαλικών Αγράφων, που κατέχουν ξεχωριστή θέση στο νομό Καρδίτσας, στην καρδιά της ηπειρωτικής Ελλάδας, κάθεται θρονιασμένη με όλο της το μεγαλείο η πανέμορφη Ρεντίνα – Αρχόντισσα των Αγράφων, που πορεύεται στο πεπρωμένο της αιώνες τώρα, με σύμμαχο την ιστορία της.
Είναι ένα γραφικό ορεινό Θεσσαλικό χωριό, -από τα ομορφότερα των Αγράφων- με αποτυπωμένη ούσιο σε ιστορικές μνήμες, σε παραδοσιακές εκφράσεις, σε φυσικές ομορφιές, σε ευγενικά αισθήματα των κατοίκων του. Ταξίδευσε μέσα στους αιώνες με το ίδιο όνομα και βρίσκεται στην νοτιοανατολική οροσειρά των Αγράφων της Πίνδου, ήταν δε ανέκαθεν χωριό γενέτειρα καπεταναίων, αγωνιστών και επαναστατών, αρματολών και κλεφτών.
Η περιοχή των Αγράφων που γεωγραφικά, ιστορικά και πολιτι-στικά υπήρξε ενιαία μέσα στους αιώνες, χωρίζεται σήμερα διοικητικά στα Θεσσαλικά Άγραφα της Καρδίτσας και στα Άγραφα της Ευρυτανίας.
Στα Θεσσαλικά Άγραφα υπάγονται σήμερα οι παλαιοί δήμοι: Αργιθέας, Δολόπων, Γόμφων, Νεβροπόλεως, Ιτάμου, Μενελαϊδος, Ταμασίου και Ιθώμης και αριθμούν 73 χωριά.
Στα Ευρυτανικά Άγραφα υπάγονται οι πρώην δήμοι: Απεραντίων, Αγραίων και Κτημενίων και απαρτίζονται από 39 χωριά. Τέλος στα Άγραφα ανήκει και ο πρώην δήμος Τυμφρηστού με άλλα τέσσερα χωριά , που σήμερα υπάγονται στην Φθιώτιδα.
Στη γη των κλεφτών και των αρματολών
Στο άκουσμα της λέξης Άγραφα, ο Έλληνας συνειρμικά φέρνει στο νου του τους κλέφτες και αρματολούς της προεπαναστατικής περιόδου του μεγάλου αγώνα.
Αν ο τόπος είχε φωνή, να τι θα είχε να μας αποκαλύψει!!
Η περιοχή των Αγράφων, τα χωριά των κλεφτών (κλεφτοχώρια), υπήρξαν ο καταλληλότερος τόπος για την δράση κλεφτών και αρματολών, αφού η τουρκική εξουσία δεν έφτασε ποτέ ως εκεί με την σκληρή και καταπιεστική μορφή της.
Από την αρχή της σκλαβιάς, τα βουνά των Αγράφων, καταφύγιο όλων των επαναστάσεων, πρόσφεραν στους γύρω πληθυσμούς ένα σίγουρο οχυρό εναντίον της τυραννίας. Μάταια οι στρατιές των Τούρκων προσπάθησαν να εγκαταστήσουν εκεί τη δυναστεία των πασάδων της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.
Δεν είναι τόσο ο απόηχος των θρύλων, για την γη των κλεφτών και των αρματολών που σου έρχονται στον νου, όταν αναφέρεσαι στα Άγραφα. Αυτά σου έρχονται πολύ μετά, όταν είσαι ήδη εκεί, γιατί όπως και να το κάνεις, κάτι ξεχωριστό είχαν αυτά τα μέρη μας.
Η περιοχή των Αγράφων έχει συνδέσει τη συναρπαστική ιστορία της με απείρους μύθους, αλλά και πραγματικά γεγονότα. Στα ευλογημένα βουνά των Αγράφων στα φλογισμένα χρόνια γεννήθηκε η θρυλική κλεφτουριά και το περίφημο αρματολίκι, εκεί βρίσκονται τα λημέρια των κλεφτών και των καπεταναίων.
Στα ματοποτισμένα και ξακουστά Άγραφα, την γη των θρύλων, των παραδόσεων και της λεβεντιάς, ακαταπόνητοι πολέμαρχοι, ατίθασα παλικάρια, μεγάλοι ήρωες αγωνιστές δεν τρόμαζαν στον θάνατο, με απαράμιλλη δε αντρειοσύνη πολέμησαν τους Τούρκους δυνάστες και έδωσαν την ζωή τους για την ανεξαρτησία και την πολυπόθητη λευτεριά. Πριν, αλλά και κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821, πολλοί και σπουδαίοι οπλαρχηγοί έδρασαν σε αυτόν εδώ τον τόπο, όπως ο Κατσαντώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Δίπλας και άλλοι.
Γιατί λέγονται Άγραφα
Η περιοχή αυτή της Πίνδου ονομάστηκε έτσι, όταν κατά την εποχή της Εικονομαχίας, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ο Κοπρόνυμος, τον 8ο αιώνα έστειλε Εξάρχους του, να ελέγξουν αν αφαίρεσαν οι κάτοικοι της περιοχής τις εικόνες από τις εκκλησιές τους. Όταν αυτοί έφτασαν διαπίστωσαν, ότι οι ορεινοί κάτοικοι, όχι μόνο δεν είχαν αφαιρέσει τις εικόνες, αλλά φύσει συντηρητικοί και δεμένοι με τις παραδόσεις, επιτέθηκαν και σκότωσαν τους απε-σταλμένους του αυτοκράτορα, ως ασεβείς και ιερόσυλους. Φτάνοντας τα μαντάτα στην Πόλη, ο αυτοκράτορας οργίστηκε και διέταξε να διαγράψουν την ανυπότακτη αυτή περιοχή από τους καταλόγους της αυτοκρατορίας, αλλά και από τα κατάστιχα είσπραξης φόρων.
Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε και αργότερα, αφού και οι Τούρκοι, αν και επεκράτησαν στη Θεσσαλία, πριν από την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επί εποχής Μουράτ Β΄, που απόμεινε στην ιστορία με το παρανόμι «αναμορφωτής», δεν κατόρθωσαν να υποτάξουν την δύσβατη Αγραφιώτικη γη και υποχρεώνονται να ανανεώσουν τα προϋπάρχοντα από τους Βυζαντινούς προνόμια αυτο-νομίας και αυτοδιοίκησης.
Αργότερα ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο «μεγαλοπρεπής», γνωστός στην ιστορία και ως «νομοθέτης», διέταξε τον στρατηγό του Βέϊλερ Βέη, αρχιστράτηγο της Ρούμελης, να υποτάξει την μέχρι της εποχής του, την ουδέποτε αναγεγραμένη στους φορολογικούς καταλόγους των Τούρκων την ορεινή αυτή περιοχή της Πίνδου.
Ο Βέϊλερ Βέης διαπιστώνοντας ότι η υποταγή των οροσιβίων Αγραφιωτών δεν ήταν εύκολη, έκρινε σκόπιμο να συνθηκολογήσει και υπέγραψε την συνθήκη Ταμασίου το 1525, όπου συμπεριέλαβε αυτά τα προνόμια, τα οποία συνετέλεσαν στο να μετατραπούν τα βουνά της νότιας Πίνδου σε κιβωτό της Ρωμιοσύνης.
Σε αυτό το μετερίζι τής λευτεριάς στα χρόνια της Τουρκοκρατίας διασώθηκε η γλώσσα, η μνήμη, η θρησκεία και ο πολιτισμός του κατατρεγμένου ραγιά. Εδώ ο ραγιάς διατηρήθηκε λεύτερος, αναγεννήθηκε και ανδρώθηκε για ν’ αναλάβει τον αγώνα του Έθνους και της απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό.
Έκτοτε στα Άγραφα ίσχυσε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας καθεστώς μερικής αυτονομίας και αυτοδιοίκησης. Βέβαια οι Τούρκοι ασκούσαν κάποιο έλεγχο, χαλαρό όμως, επιβάλλοντας κάποιο κεφα-λικό φόρο, που άλλωστε ποτέ δεν πληρώθηκε.
Το πρώτο αρματολίκι αναγνωρίστηκε στα Άγραφα για την τήρηση της τάξης, την ασφάλεια των διαβάσεων και την υποχρέωση των προεστών για την μεταφορά της φορολογίας, που καθορίστηκε κατά κοινότητα, στην έδρα της Τουρκικής αυτοκρατορίας, την Πόλη.
Για την καλύτερη διοίκηση και διαφύλαξη του χώρου του, το αρματολίκι των Αγράφων χωρίστηκε σε πέντε μικρότερα τμήματα που ονομαζόταν «κόλια». Κάθε (Κόλι) του αρματολικιού είχε ένα στρα-τιωτικό απόσπασμα κλεφταρματολών, επικεφαλής του οποίου ήταν ένα δοκιμασμένο για την ικανότητα του πρωτοπαλίκαρο (ο Κολιντζής), που φυσικά επιλεγόταν κάθε φορά από τον ίδιο τον καπετάνιο του αρματολικιού, με πρώτο την Ρεντίνα-Κόλι (με έδρα την Ρεντίνα).
Αλλά προτού να αναγνωρισθεί το αρματολίκι των Αγράφων και ύστερα από την αναγνώριση του, ο τόπος υπήρξε καταφύγιο των διω-κομένων από τις γύρω περιοχές και έγινε το ορμητήριο της κλεφτουριάς και των αρματολών.
Η συνθήκη του Ταμασίου κατοχύρωσε την αυτόνομη διαβίωση των κατοίκων της, όμοια προς αυτήν της Μάνης, των Σφακίων και του Σουλίου, μέχρι την εποχή εμφάνισης στο προσκήνιο της ιστορίας, του διαβόητου δυνάστη των Ιωαννίνων τον Τουρκαλβανό Αλή Πασά.
Ο αιμοβόρος, δίβουλος και πανούργος Αλή Πασάς, γεννήθηκε στο Τεπελένι της Βόρειας Ηπείρου το 1744 και ήταν γιος του Βελή Μπέη και της ονομαστής για την σκληράδα Χάμκως, από έφηβος ακόμη έγινε αρχηγός ληστρικής συμμορίας και καταδυνάστευε την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Με δολοπλοκίες καταφέρνει το 1788 να διορισθεί με φιρμάνι Βεζίρης των Ιωαννίνων και το 1789 επόπτης (ντερβέν αγάς) των δερβενίων της Ρούμελης.
Αφού σκότωσε την πρώτη του γυναίκα την Εμινέ, θυγατέρα του Πασά του Δελβίνου Καπλάν, παντρεύτηκε και πήρε χριστιανή, την Βασιλική Κονταξή, κόρη του Κίτσου Κονταξή από τούς Φιλιάτες, ονομαστή για την ομορφιά, την εξυπνάδα και την καλοσύνη της.
Έδωσε στην Βασιλική Κονταξή σαν τσιφλίκι, το παλιό χωριό Βοεβόδα κοντά στην Καλαμπάκα, που από τότε πήρε το όνομα της. Αργό-τερα και μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το χωριό έγινε τσιφλίκι της Βαλιντέ-σουλτάνας, μητέρας του Σουλτάνου.
Ο Αλή Πασάς, το λιοντάρι της Ηπείρου, συνέδεσε το όνομα του με τα Γιάννενα και πέρασε στη σφαίρα του ζωντανού μύθου, με την τραγική ιστορία του πνιγμού στη λίμνη, της αρχόντισσας ξακουστής για την ομορφιά της κυρά Φροσύνης. Αργότερα πανίσχυρος ήλθε σε ρήξη με τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄, κηρύχθηκε όμως αποστάτης (φερμανλής), δηλαδή εκτός νόμου και καλείται να εγκαταλείψει τα Γιάννενα. Ο Αλής δεν δέχεται και τότε εξοντώθηκε το 1822, από τον Χουρσίτ Πασά στο νησάκι της λίμνης των Ιωαννίνων.
Η κυρά Φροσύνη γυναίκα εξαιρετικά ωραία, σωστή νεράϊδα,, του πλούσιου εμπόρου Δημ. Βασιλείου, συνήψε στενό δεσμό, με τον πρωτότοκο γιο του Αλή Πασά τον Μουχτάρ, που την ερωτεύθηκε παράφορα. Επωφελούμενος δε από την απουσία του Μουχτάρ, ο Αλή Πασάς έστειλε να κλέψουν την Φροσύνη και να την φέρουν στο σεράϊ. Η γυναίκα αρνήθηκε τις ορέξεις του θεριού. Ο Αλή Πασάς αντέδρασε, όπως το συνήθιζε και για να πνίξει το πάθος του, διέταξε κι έγινε τούτο το απαίσιο. Ο τραγικός πνιγμός της στα παγωμένα νερά της λίμνης.
Το γεγονός αυτό τροφοδότησε την λαϊκή φαντασία και περιέβαλε το όνομα της με θρύλο και η λαϊκή μούσα την μοίρα της σε μύθο, «τ’ ακούσατε τι γίνηκε στα Γιάννενα στην λίμνη, που έπνιξαν τις δεκαεπτά με την κυρά Φροσύνη».
ΠΗΓΗ
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ...